Clom d’Avemaria en Svizra centrala


Sparta:
Expressiuns oralas
  • Praticas socialas
Chantun:

Descripziun

Il clom d'uraziun è in'uraziun tradiziunala dals signuns e dals pasturs che vegn clamada e chantada mintga di sin bleras alps da la Svizra centrala durant il temp da l'alpegiada. La fin d'in lung di da lavur tschertga in paster u per regla il signun in lieu adattà, sche pussaivel auzà, nua ch'igl è savens installada ina crusch da lain. Tegnend ses mauns en furma da dratguir enturn la bucca u sa servind d'in dratguir da latg en lain («Folle»), producescha el in tun ch'ins auda lunsch enturn e da bell'aura savens schizunt fin giu en la val. La chanzun discurrida dal signun ha la funcziun d'in ritual da protecziun. Per tudestg da scrittira influenzà dal dialect roga el Dieu, Maria, Jesus, il Sontg Spiert e divers sontgs da proteger tut las creatiras sin l'alp cunter disgrazias e cunzunt cunter ils privels che regian la notg. Malauras, lufs, laders u spierts vegnan savens numnads sco smanatschas. Sin il territori svizzer dad oz è documentà il clamar l'Avemaria («Ave-Mariarüeffen»), sco che la tradiziun vegniva numnada pli baud, l'emprima giada en il 16avel tschientaner per las alps dal Pilatus. Questa tradiziun ha ses origins dentant en il temp medieval tardiv. Dal puntg da vista da l'istorgia da la musica sa lascha l'Avemaria cumparegliar cun chants da litanias e cun recitaziuns biblicas. Il clom d'uraziun pon ins interpretar sco choral gregorian popularisà ch'è sa sviluppà vinavant durant tschientaners sin las alps catolicas e che vegn dà vinavant da signuns e da pasturs fin oz er a bucca.

Gallaria d'illustraziuns

  • Clamader d'uraziun Heinz Bucher, alp Under Blatte sur Flühli, Lucerna, 2005 © Priska Ketterer, Luzern
  • Clamader d'uraziun Franz Gamma, alp Läcki sin l'Urnerboden (UR), 2010 © Christof Hirtler, Altdorf
  • Ina crusch inditgescha la plazza dal ritual, alp sur Engelberg, Sursilvania, enturn il 1940 © Walter Kuster, Engelberg/Talmuseum Engelberg
  • Il signun cloma l'uraziun da la saira en il dratguir, alp Brunni sur Engelberg, Sursilvania, enturn il 1940 © Walter Kuster, Engelberg/Talmuseum Engelberg
  • Clom d'uraziun inscenà sco motiv da carta postala, alp en il chantun Sutsilvania, enturn il 1980 © Arnold Odermatt, Stans
  • Il clom d'uraziun sco icona: Maletg da tatgar en ina collecziun davart las isanzas popularas da la Svizra, 1954 © Nestlé Historical Archives, Vevey
  • Clamader d'uraziun Heinz Bucher, alp Under Blatte sur Flühli, Lucerna, 2005 © Priska Ketterer, Luzern
  • Clamader d'uraziun Franz Gamma, alp Läcki sin l'Urnerboden (UR), 2010 © Christof Hirtler, Altdorf
  • Ina crusch inditgescha la plazza dal ritual, alp sur Engelberg, Sursilvania, enturn il 1940 © Walter Kuster, Engelberg/Talmuseum Engelberg
  • Il signun cloma l'uraziun da la saira en il dratguir, alp Brunni sur Engelberg, Sursilvania, enturn il 1940 © Walter Kuster, Engelberg/Talmuseum Engelberg
  • Clom d'uraziun inscenà sco motiv da carta postala, alp en il chantun Sutsilvania, enturn il 1980 © Arnold Odermatt, Stans
  • Il clom d'uraziun sco icona: Maletg da tatgar en ina collecziun davart las isanzas popularas da la Svizra, 1954 © Nestlé Historical Archives, Vevey

Referenzas e dossier

Publicaziuns
  • Brigitte Bachmann-Geiser: Der Betruf in den Schweizer Alpen. In: Histoire des Alpes – Storia della Alpi – Geschichte der Alpen, Band 11. Mendrisio, 2006, p. 27–36

  • Christof Hirtler: «Ich bin nicht heilig». In: Urner Zeitung, 8. Juli 2017, p. 19

  • Brigitte Bachmann-Geiser (Ed.): Bättruef – Alpsegen. Swiss Alpine Prayer. Oberhofen am Thunersee, 2006 (Compact Disc)

  • Max Peter Baumann: Zur Bedeutung des Betrufes in Uri. In: Festschrift Felix Hoerburger. Regensburg, 1977

  • Bernhard Bremberger: Der Betruf auf dem Urnerboden im Umfeld von Geschichte, Inhalt und Funktion. In: Jahrbuch für Volksliedforschung 29. Berlin, 1984, p. 65-96

  • Dokumentation zum Betruf mit unpublizierten Materialien im Haus der Volksmusik in Altdorf

  • Hans Marti: Der Betruf auf den Entlebucher Alpen. In: Luzerner Hauskalender 184. Luzern, 1985, p. 53-60

  • Bruno Moll: Alpsegen. Kinofilm, Schweizerdeutsch mit deutschen und französischen Untertiteln. Zürich, 2012

  • Martin Staehelin: Bemerkungen zum sogenannten Alpsegen: Wesen und historische Tiefe. In: Schweizerisches Archiv für Volkskunde 78. Basel, 1982, p. 1-35

  • August Wirz: Der Betruf in den Schweizer Alpen. Dissertation (maschinengeschrieben, n. p.). Freiburg im Uechtland, 1943

  • Tonisep Wyss-Meier: Der Betruf im deutschsprachigen und rätoromanischen Raum. Sammlung von Texten und Erläuterungen. Appenzell, 2007

Multimedia
  • Alpsegen auf der Frutt OW (Leo Bucher) 
    Bättruef - Alpsegen - Swiss Alpine Prayer 
    Alpsegen Leo Bucher auf der Obwaldner Frutt
    Ref. Fonoteca naziunala svizra:
    CD40147 Tr. 7

  • Urner Juchzer
    Bättruef - Alpsegen - Swiss Alpine Prayer
    Juchzer in Uri
    Ref. Fonoteca naziunala svizra:
    CD40147 Tr. 3

  • Betruf 
    Obwalden (Alpage de Triebenalp)  
    Betruf von der Obwaldner Tribenalp, 1948
    Ref. Fonoteca naziunala svizra:
    HR5327 Tr. B

Dossier